انجمن سی اف خراسان

روش های مختلفی جهت فیزیوتراپی تنفسی وجود دارد که هدف آن پاکسازی راه های هوایی و ریه از خلط و ترشحات می باشد. دقت کنید که انتخاب روش فیزیوتراپی مورد استفاده بستگی به فاکتورهای مختلفی از جمله سن و توانایی فرزند شما دارد. جدا از آموزش های حضوری که به شما در کلینیک سی اف و پس از ارزیابی فرزندتان ارائه می شود مطالبی به صورت کلی گذاشته می شود.

یکی از متداولترین روش ها پرکاشن و ویبریشن (دق کردن و ویبره) می باشد. در این روش روزانه حداقل سه نوبت هر نوبت 15 دقیقه از این روش استفاده کنید. با استفاده از دست به حالت فنجانی یا ماسک بیهوشی(ترجیحا ماسک بیهوشی) ضرباتی را تقریبا 10 دقیقه در قسمت پشت قفسه سینه از میانه قفسه سینه به بالا و 5 دقیقه در قدام قفسه سینه از آخرین دنده به بالا می زنید.  

موارد زیر را مدنظر قرار دهید :

-پرکاشن ویبریشن را با معده پر انجام ندهید. تایم این کار رو طوری برنامه ریزی کنید که یا قبل از غذا خوردن باشد یا نیم ساعت از غذاخوردن فرزندتان گذشته باشد.

 روی شکم، معده، جناغ، ترقوه، ستون مهره ها ضربه نزنید.

 بهتر است یک لایه لباس نخی نازک تن فرزندتان باشد.

 دقت کنید که فیزیوتراپی خصوصا در این حالت هاباید با معده خالی انجام شود. نبولایزر جهت جلوگیری از خشکی مخاط، رقیق شدن ترشحات و تسهیل خروج آنها بسیار موثر است.

 گریه و خنده خصوصا در حین انجام فیزیوتراپی کمک زیادی به باز شدن و اتساع ریه ها و تحریک سرفه می‌کند. پس از گریه کودکان خود در حین فیزیوتراپی هراس نداشته باشید.

 کارهایی مثل فوت کردن شمع، باد کردن بادبادک، حباب درست کردن، سوت زدن، فرفره فوت کردن، فلوتر و کارهایی از این قبیل که بازدم فشاری دارند باعث تقویت عضلات شکمی و تحریک سرفه می شود.

 اسپیرومتری تشویقی هم می تواند به دم عمیق کمک کرده و تهویه ریوی را بهبود بخشد.

 بیمارانی ک درگیری های مزمن تنفسی دارند رفته رفته از عضلات کمک تنفسی استفاده می‌کنند و کمتر از دیافراگم استفاده می‌کنند و به همین دلیل قفسه سینه دچار دفورمیتی و بدشکلی می شود.

 بیشتر این دفورمیتی ها به دلیل فراموش شدن عضله مهمی به نام دیافراگم است. نمونه ای از این تغییر شکل، سینه بشکه ای نام دارد.

تمرین مهمی برای جلوگیری و کاهش این تغییر شکل، تمرین تنفس شکمی یا دیافراگماتیک است که در طی این تمرین عضلات کمکی شل شده و از دیافراگم استفاده می شود. در ادامه تنفس دیافراگماتیک را آموزش خواهم داد.

پس تمریناتی چون فرفره فوت کردن،استفاده از حباب ساز، گذاشتن نی داخل لیوان و قل قل کردن، فلوترو... نوعی بازدم فشاری تلقی شده و سیب تحریک سرفه و تخلیه ترشحات می شوند. فقط باید مدنظر داشته باشید بازدم باید طولانی و با آرامش باشد و به هیچ عنوان نباید با شدت بالا انجام شود.

حتی شما می‌توانید برای تشویق فرزندانتان زمان بازدم آنها را بشمارید و آنهارا ترغیب به انجام بازدم های طولانی تر و آرام تر کنید. و اما تمریناتی چون انجام اسپیرومتری سبب تقویت عضلات دمی و افزایش حجم دمی میشود. انجام تنفس عمیق تحمل راه رفتن، بالارفتن از پله و سایر فعالیت های بدنی شدید را بهبود می‌بخشد و مشکل عدم تحمل ورزش برای کودکان شمارا که شاید مشکل خیلی از شما عزیزان با‌شد را حل می‌کند.

سرفه مکانیسم حفاظتی است و انجام آن بعد از فیزیوتراپی بسیار لازم است و به هیچ عنوان نباید جلوی آن را بگیرید چون به وسیله همین سرفه است که می توان ترشحات را تخلیه کرد. حتی در حین سرفه می توان به عضلات شکمی فشار آورد و به بازدم و سرفه کمک کرد.

انجام ویبریشن هم به طور صحیح می تواند باعث تحریک سرفه شود. جلیقه روش دیگری است که سایزهای مختلف دارد و از طریق شیلنگ هایی به ژنراتوری متصل شده و با فرکانس زیاد 20تا دقیقه به ریه ارتعاش وارد می کند و سبب هدایت ترشحات به راه های هوایی بالاتر می شود و نقش مهمی در تخلیه ترشحات دارد. در هر بار می توان 20تا 30 دقیقه از آن استفاده کرد البته هر 5دقیقه باید آن را خاموش کرد و هافینگ و سرفه را انجام داد و مجدد آن را روشن کرد. و اما سرفه و هافینگ را می‌توان مهم ترین جزء روش های پاکسازی راه های هوایی در نظر گرفت.

سرفه می تواند موکوس و ترشحات را از راه های هوایی بزرگ به بیرون بیاندازد اما برای انتقال ترشحات از راه های هوایی کوچک تر چه کنیم؟ اینجا بهترین گزینه هافینگ است. به وسیله هافینگ هوا را به پشت موکوس هدایت میکنیم و با هافینگ های بعدی این هوا به ترشحات فشار آورده و آنها را بالا می آورد. قدرت سرفه را ندارد و آموزش آن برای بچه های بالاتر از سه سال امکان پذیر است.

به این طریق آموزش می دهیم که یک آینه جلوی دهان فرزندتان میگیرید و به او می گویید با ها کردن سعی کند روی اینه بخار ایجاد کند یا کاغذ جلوی دهانشان گرفته و از آنها می‌خواهیم پس از انجام دم عمیق، با یک بازدم سریع و قوی کاغذ را تکان دهد.

تکنیک بعدی چرخه فعال تنفسی است و این تکنیک را به بچه های 7سال به بالا می‌توانیم آموزش دهیم.
در این روش به بچه ها یاد می‌دهیم که چند تکنیک را باهم انجام دهند. اول باید کنترل روی تنفس به دست آوردند و چندتا تنفس شکمی با بازدم های طولانی و ارام لب غنچه ای انجام دهند بعد از آن باید چند نفس عمیق کشیده، چندثانیه نگه دارند و بعد آرام و طولانی بازدم را انجام دهند. در حین این مرحله می توان حرکات اندام ها و تنه، تمرینات کششی و حتی پرکاشن ویبریشن راهم انجام داد و مرحله آخر انجام هافینگ و سرفه و یا حتی انجام فلوترو... است. و خلاصه مطلب اینکه چندتا تکنیک مختلف را باهم ترکیب کنیم

روش بعدی تخلیه خود به خودی است و بیشتر در نوجوانان استفاده می شود.

در طی این روش فرزند شما یاد می‌گیرد چگونه ترشحات خود را از دیواره ریه ها جدا کند و آنها را از راه های هوایی کوچک به متوسط و از متوسط به مجاری بزرگتر آورده و در نهایت با سرفه خارج کند. بنابراین مرحله 1،انجام تنفس های آرام از بینی، نگه داشتن نفس و بازدم های عمیق است. مرحله2، جمع آوری ترشحات و انتقال از راه های هوایی کوچک به متوسط و سپس از متوسط به بزرگ است و مرحله3 پاکسازی ترشحات به وسیله تنفس با سرعت های مختلف و انجام هافینگ و سرفه است.

روش بعدی پپ ها هستند.
پپ ها ابزارهایی هستند که هدف آنها فرستادن هوا به پشت ترشحات و سپس هل دادن ترشحات به راه های هوایی بزرگتر و بعد از آن سرفه و تخلیه ترشحات است. در این روش فرد حین بازدم با مقاومت، فشارو لرزش مواجه شده و این مقاومت و لرزش سبب انتقال هوا به پشت موکوس و پرتاب آن به راه های هوایی بزرگتر و در نهایت سرفه می شود.

- بیمارانی ک درگیری های مزمن تنفسی دارند رفته رفته از عضلات کمک تنفسی استفاده می‌کنند و کمتر از دیافراگم استفاده می‌کنند و به همین دلیل قفسه سینه دچار دفورمیتی و بدشکلی می شود.

بیشتر این دفورمیتی ها به دلیل فراموش شدن عضله مهمی به نام دیافراگم است. نمونه ای از این تغییر شکل، سینه بشکه ای نام دارد.

تمرین دیگر، تمرین تنفس دیافراگماتیک یا شکمی با هدف افزایش حجم ریوی است. در وضعیت راحت مثل دراز کشیده یا نیمه نشسته قرار بگیرید. دست خود را روی شکم قراردهید. آرام و عمیق از بینی نفس بکشید و قسمت بالای قفسه سینه را بی حرکت نگه دارید تا اجازه دهید شکم به بالا حرکت کند. سپس به آرامی هوا را از دهان خارج کنید. باید دستتان هنگام دم کمی به بالا و هنگام بازدم به پایین حرکت کند.

این تمرین را سه تا چهاربار تکرار و سپس استراحت کنید. درصورت امکان این کار را در حالت های ایستاده، نشسته، راه رفتن و بالا رفتن از پله هم انجام دهید.

یک تمرین خیلی مهم با هدف کاهش کار و تقلای تنفسی و آموزش نحوه کنترل تنگی نفس، تنفس لب غنچه ای است.

در وضعیت راحت نظیر وضعیت نیمه نشسته قرار بگیرید. سپس یک نفس عمیق و آرام از بینی بکشید و به آرامی در حالی که لب ها را جمع کردید نفس رابیرون دهید. بازدم باید مانند فوت کردن شمع و خم کردن شعله شمع، بدون خاموش کردن آن باشد. بازدم فشاری انجام ندهید تا با تنفس لب غنچه ای تعداد تنفس را کاهش دهید و به تنفس آرام و کنترل شده دست پیداکنید. پس از هربازدم لب غنچه ای، یک تنفس دیافراگماتیک انجام دهید.